از زمانی که کودک چشم باز می‌کند، مادر یا پدر با گوشی موبایل بالای سر او ایستاده‌اند و با یک چشم مسلح جزیی‌ترین اتفاقات روزانه کودک را ضبط می‌کنند. این ماجرا هر روز از صبح تا شب تکرار می‌شود. کودک نخستین تجربه دندان درآوردن، نخستین گام برداشتن، نخستین تجربه استخر رفتن، آفتاب گرفتن، مهمانی رفتن، حمام رفتن، از پوشک گرفته شدن و بسیاری تجربیات دیگر از این قبیل را نه‌تنها با فامیل بلکه گاه با هزاران فالورر که هیچ آشنایی با آنها ندارد،در میان می‌گذارد. پدر و مادر در پی این تصویربرداری و اشتراک‌گذاری بیشتر از قبل موردتوجه قرار می‌گیرند و کودک روزبه‌روز از داشتن حریم خصوصی محروم‌تر می‌شود. تصور کنید همان کودکی که جزیی‌ترین تجربه‌های روزانه‌اش به لطف پدر و مادر در صفحات مجازی پخش شده است، در آینده بخواهد مسئولیت اجتماعی مهمی را برعهده گیرد، آیا این تصاویر پخش‌شده می‌تواند بر آینده شغلی او تاثیر منفی بگذارد؟ آیا کودک یا کودکانی همانند او از پخش‌شدن خصوصی‌ترین تجربیات زندگی‌شان در فضای مجازی راضی هستند؟ آیا این کودکان نباید اجازه تصمیم‌گیری برای اندازه حریم شخصی‌شان را داشته باشند.
آدم‌ها در زندگی خود حریم‌هایی دارند که تنها افراد خاصی را به آن راه می‌دهند. این حریم‌های متفاوت در بین افراد مختلف با فرهنگ، جنس و نژاد مختلف متفاوت است و این حریم در افراد مختلف دارای دامنه‌های متفاوت است. برخی معتقدند حریم شخصی همانند یک حباب فرضی است که همه افراد اجازه واردشدن به آن را ندارند و در صورت ورود افراد متفاوت به این حریم، حباب می‌ترکد و دیگر حریم شخصی معنا و مفهوم خود را از دست می‌دهد. شاید به جرأت بتوان گفت که در همه جوامع حریم شخصی از اهمیت بالایی برخوردار است و در قوانین کشورهای مختلف به‌کرات به موضوع حریم خصوصی و شخصی اشاره شده است.
در موضوع حریم خصوصی آنچه اهمیت دارد، تصمیم فرد برای داشتن یک حریم و حد و حدود شخصی برای خود است، اما در رابطه با موضوع حریم شخصی کودکان عدم‌آگاهی آنان از این نوع حریم و نیز عدم‌درک و تصمیم‌گیری آنان برای حفظ این حریم توسط دیگران مورد توجه است. در نخستین گام باید والدین خود را ملزم به رعایت حریم کودکان خود کنند و در گام دوم این مفهوم را از زمانی که کودک قادر به درک درست این موضوع می‌شود، به او آموزش دهند. متاسفانه بسیاری از والدین به فرزند خود به‌عنوان جزیی از وجود خود نگاه می‌کنند و چون سرپرستی او را برعهده دارند به سختی می‌توانند کودک را فردی مستقل در نظر گیرند، در نتیجه حقوق و حریم او را رعایت نمی‌کنند.
موضوع حریم شخصی کودکان بسیار گسترده است. موضوعی که در ابتدا باید کودک را نسبت به آن آگاه کرد اما آنچه در سال‌های اخیر مورد توجه بسیاری از روان‌شناسان و جامعه‌شناسان قرار گرفته است، حریم شخصی کودکان در فضای مجازی است. کودکانی که ابتدایی‌ترین تجربیات زندگی خود را به لطف اینترنت در اختیار هزاران و گاه میلیون‌ها کاربر اینترنتی قرار می‌دهند. کودکانی که فیلم‌ها و عکس‌هایشان در موبایل‌های افراد غریبه دست‌به‌دست می‌شود،
گاهی تب لایک گرفتن و افزایش تعداد دنبال‌کنندگان باعث می‌شود که برخی از افراد برای نوزاد چند روزه‌شان صفحه اینستاگرامی بسازند و از همه دوستان و آشنایانشان بخواهند که این صفحه را دنبال کنند. این صفحه لحظه به لحظه بزرگ شدن نوزاد را نشان می‌دهد؛ اولین خنده، اولین گریه، روز تزریق واکسن، لحظه رفتن به مهمانی، تولد یک ماهگی، دو ماهگی و یک سالگی و حتی تا سال‌های بعد نیز انتشار این تصاویر و متن‌ها ادامه دارد؛ و همه اینها در حالی است که هیچ‌کس به حریم خصوصی این کودکان توجهی نمی‌کند و به آن احترام نمی‌گذارد! آن وقت که صفحات اینستاگرام این کودکان پربیننده شد، پیشنهادات تبلیغاتی برایش مطرح می‌شود و برخی از مادران جوان به دلیل جذب تبلیغات بیشتر از کودکانشان بیشتر عکس می‌گیرند و او را تبدیل به یک کودک کار اینستاگرامی می‌کنند!
همیشه وقتی صحبت از فضای مجازی و رعایت استانداردهای مراقبتی می‌شود، بحث قوانین سختگیرانه والدین برای استفاده کودکان از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی به میان می‌آید؛ تعیین ساعات محدود و مشخص برای استفاده از اینترنت و بازی‌های رایانه‌ای و یا اینکه کودکان نباید تا سن مشخصی عضو هیچ‌کدم از شبکه‌های مجازی شوند. اعمال این محدودیت‌ها از سوی والدین توسط بسیاری از کارشناسان و صاحب‌نظران تربیتی پذیرفته شده است اما کمتر کسی به این توجه دارد که آیا برای کودکان نیز به منظور اعمال محدودیت استفاده والدین از فضای مجازی حقی تعریف شده است یا خیر؟ این پرسش سوی دیگر نقش فضای مجازی در زندگی خانوادگی را ترسیم می‌کند و آن در نظر گرفتن حقوق فرزندان در حفظ حریم شخصی و نحوه هویت‌یابی مجازی آن‌هاست که اتفاقاً موضوعی است که اغلب مورد غفلت خانواده‌ها و فعالان و کارشناسان حقوق کودک است.
فضای شبکه‌های اجتماعی از جمله اینستاگرام این امکان را برای والدین فراهم می‌کند که زندگی روزمره خود و فرزندانشان را به اشتراک بگذارند و از آن‌جایی که تولد فرزندشان بخش مهمی از زندگی آنها محسوب می‌شود، غالب تصاویر به اشتراک گذاشته، به این کودکان اختصاص می‌یابد و اتفاقاً به همین دلیل تعدادی از صفحات مجازی والدین جزو پرطرفدارترین صفحات می‌شود. این موضوع زمانی رنگ و بوی غلیظ‌تری به خود می‌گیرند که حتی بعضی از پدر و مادرها اقدام به بازگشایی یک حساب کاربری به نام فرزندشان می‌کنند؛ بدون آن‌که فرزندشان اختیاری در نوع اداره صفحه و نحوه انتشار تصاویر داشته باشد.
تشکیل هویت مجازی کودکان بدون اختیار آنها
بیشتر این کودکان که تصاویرشان در موقعیت‌هایی خصوصی در دسترس عموم قرار می‌گیرد، به دلیل سن کم هیچ دخالتی در این روند نداشته‌اند. درواقع والدین پیش از آن‌که کودکشان بتواند تصمیمی بگیرد، هویت مجازی او را به هر نحو که خودشان بخواهند می‌سازند که این امر چه از نظر امنیتی و چه از نظر اخلاقی تهدید‌کننده است.
درست است که اشتراک‌گذاری تصاویر کودکان در شبکه‌های اجتماعی باعث می‌شود خانواده‌ها و دوستانی که از نظر جغرافیایی دور از هم هستند در جریان رشد کودک قرا بگیرند اما این مدل جدید همچنین می‌تواند احساس حاکمیت کودک بر چگونگی شکل‌گیری هویت خود را در معرض تهدید قرار دهد.
کودکان از انتشار خصوصی‌ترین تجربیات زندگی‌شان در فضای مجازی راضی هستند؟
نتیجه بررسی تازه‌ای که کار مشترک دو دانشگاه میشیگان و واشنگتن است، نشان می‌دهد که کودکان بسیاری، از اینکه والدین‌شان مدام عکس و فیلمی از آنها را به اشتراک می‌گذارند یا درباره‌‌شان در شبکه‌های اجتماعی می‌نویسند، رضایت ندارند. بیشتر این بچه‌ها هرچه بزرگ‌تر می‌شوند از رویه والدین خود نارضایتی جدی‌تری پیدا می‌کنند و بیشتر تمایل دارند خودشان تصمیم بگیرند که چه چیزی از آنها در فضای دیجیتال منتشر شود.
آنها پس از پشت سر گذاشتن دوران خردسالی در‌می‌یابند که هویت مجازی‌شان، پیش از آن‌که خود قادر به تصمیم‌گیری باشند، شکل داده شده است و آنها به سختی می‌توانند این هویت را تغییر دهند؛ چون بسیاری از این تصاویر در فضای مجازی ماندگاری بلندمدت دارد و به راحتی قابل جست‌وجو و ردیابی است.
فعالان کودک از نقض حریم خصوصی کودکان در فضای مجازی می‌گویند
در طول چند سال اخیر و همزمان با رشد فزآینده انتشار عکس‌های کودکان در فضای مجازی، فعالان حقوق کودک در کشورهای مختلف دائماً درباره نقض حریم شخصی کودکان در عصر اینترنت از طریق انتشار تصاویرشان در شبکه‌های اجتماعی هشدار می‌دهند و تحقیقات زیادی در رابطه با این موضوع انجام گرفته است.
به نظر می‌رسد در حالت معمول، انتشار تصاویر نوزادی که تازه متولد شده، فرآیند عادی به‌شمار آید و ممکن است والدین هرگز به این بخش از ماجرا فکر نکنند که این اتفاق در درازمدت چه تأثیراتی را می‌تواند بر زندگی کودک و آینده او برجای بگذارد. اما فعالان کودک، در این رابطه پرسش‌های بسیاری را درباره حریم خصوصی کودکان و رضایت آنان و به‌طور کلی سوءاستفاده‌هایی که امکان دارد از این کودکان شود، مطرح می‌کنند. به عنوان مثال این امکان وجود دارد که عکس کودکی با اسم و مشخصات شخص دیگری منتشر شود و یا در بعد امنیتی آن مطابق تحقیقاتی که در کشورهای دیگر صورت گرفته است؛ بسیاری از تصاویر کودکان به راحتی در دسترس افراد ناشناس قرار گرفته و حتی در بعضی از موارد زمینه‌ساز کودک‌آزاری شده است.
کسب درآمد والدین از طریق صفحات اینستاگرامی کودکان
جدای از اینکه بسیاری از مادران و پدران گاه به دلیل ساده ثبت زندگی روزمره خود همراه با فرزندانشان اقدام به انتشار تصاویر و فیلم‌های کودکانشان می‌کنند. اما در این میان هستند والدینی که حتی از این راه درآمد‌های میلیونی کسب می‌کنند و با پشتکار فراوان و صرف هزینه، کودک خردسال خود را از چند ماهگی در فضای مجازی به نمایش می‌گذارند تا با کسب شهرت، از او یک سلبریتی با صدها هزار فالوور بسازند و بتوانند از آتلیه‌های معروف و برندهای لوازم کودکان و نوزادان، اسپانسر جذب کنند.
این‌گونه کودکان مجبورند ساعت‌های زیادی را در مقابل دوربین والدین خود مرتب و شیک ژست بگیرند و تصاویرشان شبیه مانکن‌های بزرگسال در انواع و اقسام حالات و مکان‌ها با لباس‌های مختلف در صفحات اینستاگرامی منتشر می‌شود و کودکی‌شان همان‌طور شکل می‌گیرد که پدر و یا مادرشان می‌خواهند.
در سال‌های پیش‌رو و با به سن رشد رسیدن کودکان در عصر اینترنت برخی از جوامع برای یافتن راهکاری عمومی برای حمایت از کودکان در برابر پدر و مادرهایشان در شبکه‌های اجتماعی به فکر وضع قوانینی در این حوزه افتادتد و به حریم خوصوصی کودکان سویه‌ای قانونی بخشیدند؛ به‌طوری که در کشورهایی نظیر اتریش، فرانسه و دانمارک، فرد بعد از رسیدن به سن 18 سالگی می‌تواند در این مورد از والدین خود شکایت کند و دادگاه نیز به درخواست او رسیدگی خواهد کرد.
هیچ‌کس حق نقض حریم خصوصی کودکان را ندارد
طاهره پژوهش، فعال حقوق کودک و عضو انجمن حمایت از حقوق کودک در گفت‌وگو با مهرخانه در پاسخ به این سؤال که آیا انتشار تصاویر کودکان در شبکه‌های اجتماعی مجازی توسط والدین نقض حریم خصوصی کودک به‌شمار می‌آید، گفت: طبق مفاد کنوانسیون حقوق کودک که سن کودکی را زیر 18 سال اعلام می‌کند، ما چه به عنوان پدر و مادر و یا به عنوان رسانه و مسؤولان دولتی، به هیچ عنوان اختیار نقض حریم خصوصی فردی که هنوز به سن 18 سال نرسیده است و نمی‌تواند در مورد حریم خصوصی خود تصمیم‌گیری کند را نداریم. بعد از سن قانونی، فرد می‌تواند خودش تصمیم‌گیری کند که تصاویر شخصی خود را به چه شکلی در فضای مجازی منتشر کند.
در کشورهای اروپایی، حق کودک برای حفظ حریم خصوصی خود به رسمیت شناخته شده است
طاهره پژوهش در مورد قوانینی که حریم خصوصی کودک را به‌رسمیت می‌شناسند، گفت: این قوانین در بسیاری از کشورهای اروپایی نظیر اتریش و دانمارک و فرانسه وجود دارد و به طور گسترده این بحث در محافل حقوقی و کارشناسی مطرح است و به عنوان یک چالش با آن برخورد می‌کنند. حتی مواردی بوده که فرزند یک خانواده به خاطر انتشار تصاویر کودکی‌اش از پدر و مادر خود شکایت کرده و دادگاه نیز والدین او را محکوم شناخته است.
او درباره وضعیت قوانین ایران در حوزه احترام به حریم خصوصی کودکان گفت: در ایران بحث حریم خصوصی همواره مورد سؤال و تردید قرار داشته است و به نظرم در کشور آن چیزی که باید بیش از موارد دیگر مورد توجه قرار گیرد، آموزش مفاد پیمان‌نامه حقوق کودک و یا آموزش رعایت حریم خصوصی کودکان چه در فضای مجازی و چه در فضای واقعی است.
رعایت حریم خصوصی کودکان و لزوم آگاه‌سازی و آموزش به بزرگسالان و والدین
این فعال حقوق کودک با بیان اینکه بسیاری از مشکلات و آسیب‌هایی که در بزرگسالی متوجه افراد می‌شود، ریشه در کودکی دارد و ما باید بتوانیم در زمینه حقوق کودک و حفظ حریم خصوصی او تلاش مؤثر داشته باشیم، افزود: اگر همه این ملاحظات انجام شود و افراد به حقوق خود اشراف داشته باشند و حقوق کس دیگری را هم پایمال نکنند، ما بسیاری از هزینه‌هایمان در مبارزه با آسیب کاهش می‌یابد. ولی وقتی برای آموزش هزینه نمی‌کنیم، نمی‌توانیم توقع و انتظاری هم داشته باشیم.
او افزود: در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان به بحث حریم خصوصی کودکان پرداخته نشده است؛ چون اساساً حریم خصوصی یک بحث جدید است. در کارگاه‌های حقوق کودک هم که برای عموم مردم برگزار می‌کنیم، این موضوع برای کسانی‌که داوطلب کار با کودک هستند به عنوان یک چالش مطرح است. چون اصلاً این مفهوم آموزش داده نشده است.
احترام به اختیار و انتخاب کودک در فضای واقعی
به گفته طاهره پژوهش، گذشته از انتشار عکس‌های کودکان در فضای مجازی، والدین حتی در فضای واقعی نیز حریم خصوصی برای کودکان قائل نیستند؛ در حالی‌که این حق بچه‌هاست که برای خود حریمی داشته باشند که در آن بتوانند شخصیت فانتزی خود را به دور از باید و نبایدهای والدین شکل دهند و قدرت تخیل خود را پرورش دهند و پدرو مادرها به طور جدی در رابطه با این موضوع نیاز به آموزش جدی دارند و باید در فرهنگ ما به شکل درست و مناسبی پذیرفته شود.
انتشار عکس‌ها در فضای مجازی زمینه سوء استفاده جنسی از کودکان فراهم می‌کند
عضو انجمن حمایت از حقوق کودک به این نکته نیز اشاره کرد که البته این عکس گرفتن از بچه‌ها بدون اجازه آنها از دوران گذشته هم رایج بوده و ممکن است کودک وقتی بزرگ شود دوست نداشته باشد در موقعیت خاصی که قرار دارد از او عکس گرفته شود و در آلبوم‌های خانوادگی در معرض دید قرار بگیرد. به هرحال کودک شخصیت مستقلی از ما دارد و باید نسبت به انتشار عکس‌ها محتاط‌تر بود. به خصوص اینکه انتشار همین عکس‌ها می‌تواند زمینه‌ساز سوءاستفاده جنسی از کودکان باشد.
بهتر است مادران در شبکه‌های اجتماعی تجربه‌های فرزندپروری خود را به اشتراک بگذارند
پژوهش در ادامه صحبت‌هایش به مادرانی که در شبکه‌های اجتماعی حضوری فعال دارند پیشنهاد داد که بهتر است به جای انتشار عکس‌های کودکانشان در صفحات مجازی در مورد تجربه‌های تربیت فرزندشان و نحوه یادگیری و یاددهی به کودکانشان بنویسند و این روش می‌تواند فضای مجازی را به محلی برای انتقال تجربیات مادران تبدیل کند و درواقع یک محیط آموزشی مجازی برای خانواده‌ها محیا کند.
انتشار تصاویر کودکان کار برای جلب ترحم، نقض کرامت انسانی کودک است
او در پاسخ به این سؤال که آیا بحث حقوق کودکان در فضای مجازی، برای فعالان کودک در کشور موضوعیت یافته است یا خیر؟ گفت: باید توجه داشته باشید که این مسأله‌ای جدید است و نیاز است که فعالان حقوق کودک به همه مسائل کودکان بپردازند. ما الان حتی با خود رسانه‌ها و با بعضی از سمن‌ها به خاطر این موضوع مشکل داریم. بسیاری از خیریه‌ها و رسانه‌ها برای جلب ترحم، عکس‌های بچه‌ها را در فضای مجازی منتشر می‌کنند که این اقدام نمود بارز نقض کرامت انسانی آن کودک است و ما بارها به رسانه‌ها تذکر داده‌ایم که اگر می‌خواهید برای جمع‌آوری کمک اقدامی انجام دهید، تصویر کودک را منتشر نکنید و یا حداقل عکس را طوری انتشار دهید که تصویر او واضح نباشد.
این فعال حقوق کودک افزود: همه این موارد، نقض حریم خصوصی و کرامت انسانی کودکان تلقی می‌شود که بسیار موضوعات جدیدی هستند و به‌واسطه گسترده شدن فضای مجازی رواج پیدا کرده و نیاز است که آموزش‌ها به‌تدریج به والدین داده شود و فعالان حقوق کودک نیز به این حوزه بیشتر ورود پیدا کنند. چون همه این رفتارهای والدین در کودکی زمینه‌ساز اعتمادسازی بین کودک و والدین است و اگر کودک بداند که حریم خصوصی او از جانب پدر و مادرش احترام گذاشته می‌شود، رابطه دوستانه‌ای بین فرزندان و والدین به‌وجود می‌آید.
بازار مدلینگ کودکان این روزها داغ است. تب تندی که کلمات جدیدی را در دایره لغات روان‌شناسان جا داده است: «کودکان‌کار لاکچری». کار با چاشنی زرق و برق و تجارتی که دودش به چشم کودکان می‌رود.
به گفته «آزیتا محمد کریمی» روانشناس کودک و نوجوان که در این زمینه تحقیقاتی انجام داده است، مدلینگ کودک، همان قراردادن کودکان در شرایط کار اجباری است؛ شرایطی که به کودک آسیب می‌زند.
نیاز به قانون‌گذاری در زمینه انتشار تصاویر کودکان داریم
دکتر مهدی اسماعیل تبار، روانشناس مطرح کشورمان در پاسخ به این سؤال که آیا اجازه ساخت اینستاگرام برای کودک و انتشار تصاویر او را داریم یا نه؟ می‌گوید: «در بسیاری از کشور‌ها یکی از خط قرمز‌ها کودکان هستند و در این مسئله سخت‌گیری می‌شود که مبادا عکس‌های نیمه برهنه از کودکانشان منتشر نشود. این در حالی است که در کشور ما نیمه برهنه بودن آدم‌های بزرگ خط قرمز است، اما برای کودکان اینطور نیست.»
دکتر اسماعیل‌تبار با اشاره به اینکه دنیا در مورد انتشار تصاویر کودک سخت‌گیری می‌کند، اما کشور ما نه، اظهار می‌دارد: «وقتی یک پدر یا مادری از انتشار تصاویر اندام، لباس، پوشش و معصومیت کودک خود کسب درآمد می‌کند، مرتکب جرم شده است. اما متأسفانه در کشور ما با این مسائل برخورد قانونی نمی‌شود و نیاز به قانون‌گذاری در این زمینه داریم.»
این روانشناس ادامه می‌دهد: «در اتریش یک دختر ۱۸ ساله از پدر و مادرش شکایت کرده که چرا آنها عکس‌های نیمه برهنه کودکی‌اش را در اینترنت گذاشته‌اند و این تصاویر پخش شده است. دادگاه هم به این دختر حق داده و علاوه بر جریمه والدینش، آنها را مجبور کرده تا تصاویر در اینترنت را حذف کنند.»
تا دیر نشده حواسمان به کودکی کودکانمان باشد
مهدی اسماعیل تبار با بیان این موضوع که پدر مادر‌های امروز جامعه در زمان کودکی درست آموزش ندیده‌اند، اظهار می‌دارد: «آینده این کودکان اینستاگرامی، ترسناک است. در حالی که والدین این کودکان می‌خواهند تا آنها را تبدیل به یک سلبریتی کنند، با رصد اخبار دنیا متوجه می‌شوند که تعداد زیادی از مدل‌های دنیا که مطرح بودند و از طریق میلیون‌ها دنبال کننده صفحاتشان در فضای مجازی درآمد‌های هنگفتی را کسب می‌کردند، دچار افسردگی شده و خودکشی کرده‌اند!»
این روانشناس می‌گوید: «اگر یک مادر از طریق انتشار تصاویر کودکش درآمدزایی نکند و صرفاً به دنبال جذب دنبال‌کنندگان بیشتر و گرفتن لایک بیشتر باشد، به دنبال جلب توجه و رفع نیاز خود کم‌بینی خودش است. درست مانند عمل جراحی زیبایی و استفاده از لوازم آرایش که در کشور ما رکورددار است و بسیاری از جوانان به دنبال جلب توجه از این راه‌ها هستند. اما آن دسته از پدر و مادرانی که با صفحه اینستاگرام کودکان خود تجارت به راه انداخته‌اند و کسب درآمد می‌کنند، مرتکب جنایت بزرگی در حق فرزند خود شده‌اند.»
دکتر اسماعیل‌تبار درباره آسیب‌هایی که به کودک‌های اینستاگرامی وارد می‌شود، می‌گوید: «در نوجوانی عشوه‌گری و جلوه‌گری و نمایش بر اساس ظاهر و قیافه درگیر مخاطرات وحشتناکی می‌کند و کودکی آنها را خراب می‌کند. پس بهتر است تا دیر نشده حواسمان به کودکی کودکانمان باشد.»
مدلینگ کودکان یک کودک آزاری است
مدلینگ کودک آنقدر رنگ و لعاب جذابی دارد که کسی گمان نمی‌کند در آن نشانه‌هایی از آزار کودکان وجود داشته باشد. در واقع، مدلینگ کودک یک نوع کسب و کار است. یعنی شما از کودک استفاده می‌کنید. بچه‌ها در خدمت فروش محصول قرار می‌گیرند. حتی عکس گرفتن کودک در آتلیه و پوشاندن لباس‌های مختلف و انتشار آن در فضای مجازی، به گونه‌ای تبلیغ برای آتلیه است. به نظر شما کار کردن یک کودک 3 یا 4 ساله آزار دادن او نیست؟ من بر این باورم مدلینگ کودک، کار شیکی است. اما کودکان همان زحمتی را که کودکان‌کار می‌کشند، متحمل می‌شوند. اما کودکان‌کار براساس یک نیاز این کار را انجام می‌دهند. اما برای کودکانی که به‌عنوان مدل کار می‌کنند حداقل، چیزی به‌عنوان نیاز مالی وجود ندارد.
درست است. مدلینگ کودک معمولاً درخانواده‌هایی که از رفاه نسبی برخوردارند، اتفاق می‌افتد. آنها فارغ از دغدغه‌های عادی زندگی می‌توانند به این موضوع بپردازند. البته همیشه هم این‌گونه نیست. زیبایی بعضی از کودکان موجب می‌شود از سوی آژانس‌های تبلیغاتی برای مدلینگ انتخاب شوند. کودک‌آزاری در معنای عام در همه طبقات اتفاق می‌افتد و نوع آن در هر طبقه‌ای مختلف است.
مدلینگ تنها ژست مقابل لنز و عکاسی نیست و نوعی سبک زندگی را نشان می‌دهد. نظر شما چیست؟
سبکی از زندگی که تأکید می‌کند «من را ببین».
این برگرفته از یک نیاز است؟
اگر نیازی نباشد در پی آن رفتاری انجام نمی‌شود. وقتی بچه‌ها را در معرض این موضوع قرار می‌دهیم به نظر می‌رسد آن چیزی را که خودمان نتوانسته ایم دریافت کنیم از طریق بچه‌ها دریافت می‌کنیم. اگر از منظر روان‌شناسی بخواهیم به این موضوع نگاه کنیم یعنی من دنبال برآورده کردن یکسری نیازهای اساسی هستم.
نیازهای اساسی من شامل توجه، تعلق، تأثیرگذاری و دریافت توجه است. ممکن است به شکل‌های دیگری نتوانسته باشم این نیاز را برآورده کنم. ولی این فضا وجود دارد. برخی والدین از کودکشان با انواع لباس و عینک عکس می‌گیرند و در شبکه‌های مجازی می‌گذارند. این دیگر جنبه تجاری ماجرا نیست. برطرف کردن یک نیاز رفتاری است. در این رفتار نیز کودک در خدمت است. من مدلینگ کودک را مساوی با کودک‌آزاری می‌دانم. مصداق کودک‌آزاری از نظر من هر چیزی است که آزادی کودک را محدود کند. کودک را از محیط کودکانه‌اش دور کند و در خدمت نیاز بزرگ‌ترها قرار بدهد.
وقتی کودک را با لباس و زیورآلات در معرض نمایش قرار می‌دهیم چه آسیبی او را تهدید می‌کند؟
فرزند من هنگامی که با یک نمایش، یک نوع پوشش و یک برند در معرض دید قرار می‌گیرد، زیبایی و ارزش‌هایش در این موارد خلاصه می‌شود. او فرصتی ندارد که ارزشمندی درونش را بزرگ و شاخص کند. او یاد می‌گیرد اگر زیبا باشم و لباس‌های قشنگ بپوشم، مورد استقبال و تأیید قرار می‌گیرم. فرزند من از جامعه کودکان همسال خود جدا می‌شود و این جدایی به خودی خود مشکل دارد. زیرا در بخش طبقه‌بندی کردن خود با دیگران قرار می‌گیرد.
همچنین حس اعتماد به نفس کاذب هم به او می‌دهد، اینطور نیست؟
کودک دچار یک خود بزرگ‌بینی کاذب می‌شود. او همیشه عکس‌های روتوش شده شیک و مرتب از خودش می‌بیند. دریافت ذهنی او از خودش همین تصاویر خواهد بود. ولی واقعیت این نیست. آدمی در طول زمان قیافه‌های مختلفی پیدا می‌کند. ممکن است یک روز جوش بزند، یک روز ضربه‌ای روی صورتش بخورد، جای بخیه روی صورت داشته باشد یا به سن بلوغ که برسد دماغش بزرگ‌تر شود. در حقیقت این زیبایی کودکانه بی‌نقص همیشه نمی‌ماند. والدین این تصویر بی‌نقص بودن را به فرزند تحمیل می‌کنند. سپس ادراک خودش از جنسیت و هویتش چیزی می‌شود که مال خودش نیست.
این کودک در سن بلوغ چگونه می‌تواند این را بپذیرد؟
نوجوان هنگام بلوغ با ریخت خودش مشکل دارد. این موضوع این مشکل را بیشتر می‌کند و افسردگی به همراه خواهد داشت. از طرفی اعتیاد به تغییر چهره زیاد می‌شود و تلاش برای رسیدن به چهره ایده‌آل اوج می‌گیرد. با هر ابزاری می‌خواهیم همان تصویری که از کودکی برایمان مانده حفظ کنیم، چه از طریق عمل جراحی و یا آرایش و... این عدم پذیرش خود بزرگ‌ترین آسیبی است که ما به کودک می‌زنیم. هم‌اکنون مدل‌های بزرگسال نیز در معرض آسیب‌های مختلفند. حالا ما کودک را از همان سنین کم در معرض این آسیب‌ها قرار می‌دهیم.
در فشن‌شویی که در محله ولنجک اتفاق افتاد مخاطبان؛ مادرانی بودند که با ذوق و شوق فرزندشان را تشویق می‌کردند. چرا این رفتاردر محله‌های مرفه‌نشین بیشتر دیده می‌شود؟
آنجا فضای مناسب‌تری برای اجرای این برنامه‌هاست؛ زیرا تقاضا وجود دارد. آدم‌های این محله‌ها یکسری دغدغه‌ها را ندارند. در حقیقت یکسری رقابت‌جویی‌ها وجود دارد. بعضی از این رفتارها مسری است.
شما سال‌هاست که در فرهنگسراهای مختلف دوره‌های فرزندپروری برگزار می‌کنید. به نظرتان چگونه می‌شود از این رفتارهای ناآگاهانه والدین جلوگیری کرد؟
آگاهی دادن در این زمینه می‌تواند به والدین کمک کند. پدر و مادرها باید به نیازهای خودشان واقف شوند. فرزندمان را به درستی در مسیری قرار دهیم که فرایند انتخاب کردن را بیاموزد، حل مسئله را یاد بگیرد و خوب و بد یا فایده و ضرر را تشخیص بدهد. فرزندمان را مجبور نکنیم در یک قالب بزرگ شود. مدلینگ، هویت کودک را از او می‌گیرد. این هویت کسب شده نیست. بلکه قالب خورده است. اینها کودک‌آزاری است. با سازمان فرهنگی هنری شهرداری مذاکره کرده‌ایم تا برای آموزش فرزندپروری برنامه‌های ویژه‌ای برگزار کنیم. تأکید ما بر راه‌اندازی «کانون مادران» است.
کانون مادران چه کمکی به ارتقای آگاهی آنها می‌کند؟
جای کانون مادران در تشکل‌های مردمی شهر خالی است. در این کانون علاوه بر آموزش فرزندپروری، مادران می‌توانند از طریق تأیید گرفتن در یک خیریه یا پذیرفتن مسئولیت اجتماعی، دغدغه‌های مثبت و انرژی‌زا برای خود ایجاد کنند.
- نویسنده : یزد فردا
- منبع خبر : خبرگزاری فردا
چهارشنبه 18,دسامبر,2024